دوم آوریل روز جهانی آگاهی از اختلالات طیف اتیسم و ماه آوریل , ماه آگاهی از این اختلالات است.چقدر در مورد اتیسم می دانیم و چگونه از آنچه می دانیم استفاده می کنیم؟با بروز تاخیر یا اختلال در روند رشد و تکامل کودک , کسب مهارتهای لازم برای یک کودک در سن مناسب رشدی,  دچار اختلال می گردد. یعنی کودک مهارتهای حرکتی , کلامی, بازی و سایر مهارت ها را مانند همسالان خود کسب نمی کند و حتی در کسب چنین مهارت هایی ممکن است دچار تاخیر و بعضا دچار اختلال گردد. چنین تاخیر و اختلالاتی از نظر علمی به عنوان , اختلالات عصبی-تکاملی نامیده می شود. این اختلالات انواع و اقسام متنوعی دارند ولی یکی از مشهور ترین انواع اختلالات عصبی -تکاملی , اختلالات طیف اتیسم است. با وجود شهرت بسیاری که اختلالات طیف اتیسم در کشورهای مختلف پیدا کرده است ولی همچنان ناشناخته های زیادی در مورد اختلالات طیف اتیسم وجود دارد. وجود تاخیر یا نقص در کسب مهارت های ارتباطی , کلامی و تعامل اجتماعی در یک کودک ,  اگر همراه با بروز رفتارهای تکراری و بی هدف باشد , می تواند نشانه ای از احتمال قرارگیری آن کودک در گروه اختلالات طیف اتیسم باشد. با وجود دستاوردهای بسیار چشمگیر در علوم مرتبط با این اختلالات ولی همچنان علت دقیق بروز چنین اختلالاتی برای دانشمندان, محققین, پزشکان و درمانگران  ناشناخته باقی مانده است. شاید برجسته ترین شواهد علمی حاکی از وجود ریشه هایی ژنتیکی برای بروز چنین اختلالاتی است ولی ماهیت پیچیده ی این اختلالات,  بیان هر علت قطعی را هنوز غیر ممکن ,  غیر علمی و اثبات نشده می داند. فقط علت اتیسم نیست که در موردش در مجامع علمی و تحقیقی مورد بحث و جدل است, بلکه آمار دقیق افرادی که در طیف اختلالات اتیسم قرار می گیرند نیز در کشورهای مختلف مورد مناقشه است. در برخی از کشورها آمار یک نفر در هر صد نفر و در برخی کشورها , آمار بالاتری گزارش شده است. در برخی کشورها هم هنوز آمار دقیقی وجود ندارد. در کشور ما نیز آمارهای مختلفی در سالیان گذشته گزارش و منتشر شده است که البته آنها هم جای بحث علمی خود را دارد. عدم استفاده از تنوعی از ابزارهای تشخیصی , عدم وجود شبکه ای جامع و یکپارچه توسط یک ارگان دولتی برای ثبت اطلاعات کلیه ی افراد دارای اختلالات طیف اتیسم , ارزیابی متعدد سازمان های متنوع با ابزارهای مختلف برای شناسایی افراد دارای اختلالات طیف اتیسم در سنین مختلف , وجود شبکه های کوچک متعدد در سازمان های متنوع خصوصی و دولتی برای تشکیل بانک اطلاعاتی در مورد افراد دارای اختلالات طیف اتیسم و مشکلات متعدد دیگر باعث شده است متاسفانه ما امروز آمار دقیقی از همه ی افراد دارای اختلالات طیف اتیسم به شکل یک بانک اطلاعاتی و آماری در کشور عزیزمان نداشته باشیم. هرچند تلاشهای انفرادی توسط سازمان های مختلف به صورت منفردانه و بعضا منحصرانه انجام شده و یا در حال انجام است ولی یکپارچگی نتایج همه ی این تلاش ها  در کنار هم , کمتر دیده و شنیده شده است. از بحث آمار و تشخیص که بگذریم , اولین نکته ای که در ذهن میاید مداخلات درمانی است. در مورد اختلالات طیف اتیسم به دلیل گستردگی علائم و اختلالات در افراد این طیف , درمان های متنوعی هم در مورد این افراد به  دنیا معرفی شده و در کشورهای مختلف در حال استفاده است. چند گروه مشخص مداخلات درمانی برای اختلالات طیف اتیسم وجود دارد:- مداخلات  دارویی و تغذیه ای  (که هر گونه اقدام دارویی و تغذیه ای  باید صرفا و شخصا  توسط پزشکان متخصص و فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و یا  متخصصین و فوق تخصص های مغز و اعصاب کودکان انجام گیرد و لاغیر)- مداخلات ارتباطی و رفتاری (که باید صرفا توسط درمانگران دارای مجوز کار و فارغ التحصیل دانشگاه ,  برای بهبود مهارتهای کلامی ,  ارتباطی و کاهش مشکلات رفتاری و یا کاهش رفتارهای تکراری صورت گیرد)- مداخلات مکمل یا جایگزین (که شواهد علمی کافی در موردشان وجود ندارد ولی هم شواهد علمی در حال بروز و ظهور است و هم این مداخلالات حتما باید در کنار دو گروه اول و توسط یا زیر نظر متخصصان گروه اول و دوم انجام شود و نه به شکل مستقل) البته شهرت اختلالات طیف اتیسم گاهی دانسته یا ندانسته باعث ابداع روش های درمانی بدون شواهد علمی می شود که معمولا به مرور زمان شواهد علمی کافی  , منسوخ بودن چنین درمان هایی را اثبات خواهد کرد. ولی مشکل اینجاست که تا صدای منسوخ شدن آن روش به گوش همه ی متخصصین و والدین و مراقبین این کودکان در سراسر دنیا برسد , ممکن است هزینه های بسیاری به هدر رفته باشد. نمونه ای قدیمی ازین روش های درمانی منسوخ شده , تکنیک ارتباط تسهیل شده    می باشد که سال ها پیش در دانشگاه های کشور عزیزمان نیز تدریس می شد و برخی برنامه ی تلویزیونی در کشورهای دیگر تولید شد که حتی دوبله ی آن در رسانه های ایران نیز پخش شد. نمونه ی جدید آن هم روش سان رایز  است که شواهد علمی از آن پشتیبانی نمی کند ولی مدت ها نقل محافل عمومی و حتی علمی, پنل های کنگره های مختلف  و کلاس های دانشگاهی بوده است. مثال های بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارد که جای بحث آن در این متن نیست. موسسه توانبخشی ولیعصر با حدود سی سال سابقه ی درخشان خدمت در حیطه ی توانبخشی از حدود 10 سال پیش تصمیم به افزایش کیفیت خدمات توانبخشی برای کمک به خانواده های کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم گرفت. لذا به یکی از نیروهای خود که از بین ده ها نیروی متخصص و حتی متقاضیانی خارج از مجموعه ی خود انتخاب شده بود , بورسیه تحصیلی برای تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی در رشته ای بنام آموزش کودکان دارای اتیسم در یکی از صد دانشگاه برتر دنیا (که البته در حیطه ی آموزش کودکان با نیازهای ویژه همواره جز 60 دانشگاه برتر دنیا بوده است) اعطا کرد. با اعطای این بورسیه موسسه توانبخشی ولیعصر تلاشی را آغاز کرد تا به منابع و اطلاعات به روز علمی دسترسی پیدا کند. لذا بورس های متنوعی برای دوره های کوتاه مدت ارزیابی و درمان در زمینه ی اختلالات طیف اتیسم در نظر گرفته شد که نتیجه و ثمره ی آن در چند سال گذشته در مرکز اتیسم ندای عصر و سایر شعبات هفتگانه ی موسسه توانبخشی ولیعصر ظهور و نمود عینی پیدا کرده است (هم برای خانواده ها , هم برای درمانگران و هم برای مسئولین دولتی و سازمان های تحت امرشان). موسسه توانبخشی ولیعصر در سال 1392 شاید اولین متولی آموزش های رایگان هفتگی  به خانواده های کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم  در کشور در جهت افزایش آگاهی آنان از ابعاد مختلف این اختلالات بود. این رسالت در همکاری با سازمان و مراکز بین المللی همچنان ادامه دارد و حتی تهدید شیوع کرونا باعث نشد تا این موسسه این کارگاه های آگاهی دهنده  را نه تنها متوقف کند بلکه در عوض این کارگاه ها در قالب دوره های آموزشی آنلاین کاملا رایگان و وبینارهای کاملا رایگان به صورت هفتگی و دوره ای تا به این لحظه ادامه دهد. در ماه آگاهی از اختلالات طیف اتیسم هستیم. شاید مهم ترین و اولین گام برای افزایش آگاهی در مورد اختلالات طیف اتیسم , تلاش رایگان , بدون هزینه, بدون چشم داشت, بدون دریافت بودجه از ارگان های دولتی و صرفا با هدفی علمی و خیرخواهانه برای افزایش  آگاهی والدین واطرافیان کودکان دارای اتیسم در مورد اختلالات طیف اتیسم باشد. موسسه توانبخشی ولیعصر در دوره ای که شهرت جهانی اتیسم وسوسه کننده  و وسیله ی بسیاری از افراد  در بسیاری از کشورهای جهان  برای سو استفاده از نام اتیسم به عنوان یک بیزینس  بود , با حدود 8 سال ارائه خدمات رایگان آموزشی به خانواده ها , اثبات کرد که رسالت خود را برای آگاهی بخشی در مورد اتیسم به مراقبین این کودکان مظلوم , نه فقط در ماه آوریل بلکه در تک تک هفته های سالیان گذشته ایفا کرده و خواهد کرد. هرچند خیلی ها در خیلی جاها هنوز نیاز دارند بدانند که اتیسم واقعا چیست؟ جدا از تلاش برای دسترسی به اطلاعات به روز علمی و شاهد محور , برگزاری دوره های آموزشی داخلی و خارجی, دعوت از متخصصین بین المللی برای بازدید روند کار و ارائه بازخورد برای بهتر شدن کیفیت کار , موسسه توانبخشی ولیعصر در ده سال گذشته همواره سعی کرده است زمینه ی دسترسی به ابزارها و بسته های آموزشی مناسب و جدید را فراهم کند که نتایج برخی از این اقدامات به ثمر نشسته و نتایج برخی دیگر از چنین اقداماتی در ماه های پیش رو دیده و شنیده خواهد شد. نه تنها ایجاد اتاق های چند حسی , فراهم کردن زمینه ی استفاده از ابزارهای ارتباطی مکمل و جایگزین , برگزاری اولین دوره ی رفتاردرمانی اتیسم بین المللی  با همکاری مراکز بین المللی (که به دلیل خلا وجود دوره های دانشگاهی رفتاردرمانی در کشور انجام شد ), افزایش دانش به روز درمانگران در مورد کار تیمی و مدیریت خدمات بالینی , ارائه ی خدمات آموزش گروهی فشرده و نیمه فشرده, ارزیابی های تشخیصی, آموزش های انفرادی, فراهم کردن بستر ارائه ی خدمات متنوع آنلاین در شرایط همه گیری کرونا , حمایت از پروژه های تحقیقاتی داخلی و بین المللی  در دستور کار بخش اتیسم موسسه توانبخشی ولیعصر بوده است, بلکه این موسسه با بازخوردهای بسیار مثبتی که از مراقبین و والدین کودکان طیف اتیسم گرفته است , برای ادامه ی تاثیر گذاری در روند ارائه خدمات توانبخشی اتیسم در داخل موسسه و حتی در سطح کشوری مصمم تر گردیده است. امیدواریم در سال حمایت از تولید و مانع زدایی از آن , از تولید خدمات خانواده محور, مبتنی بر شواهد علمی و دلسوزانه ی این موسسه حمایت شود و به یاری خداوند همه ی موانع سر راه تولید و گسترش چنین خدماتی هر چه زودتر به مبارکی تقارن ماه شعبان با ماه آگاهی از اتیسم ریشه کن شود.